Dit is de 236e aflevering van de Slimmer Presteren Podcast, over sport, onderzoek en innovatie. In deze aflevering hebben Gerrit, Jurgen het over:
Slimmer presteren met menthol: zinvol of onzin?
Wat doet menthol in het lichaam? Een frisse adem, open neus en een koele sensatie in mond en keel: het effect van menthol kennen we allemaal. Het stofje activeert koude-receptoren in de mond en huid, waardoor je hersenen signalen krijgen dat het kouder is dan werkelijk het geval.
Handig als je het warm hebt, bijvoorbeeld tijdens een zomerse training of wedstrijd. Maar helpt menthol ook echt om beter te presteren?
Menthol en sportprestatie: wat zegt de wetenschap?
Jurgen van Teeffelen testte het zelf tijdens een cross-triathlon in Renkum. Een simpel mentholsnoepje gaf hem kort het gevoel van meer lucht en een koelere ademhaling. Objectief sneller ging hij er niet van, maar de beleving was positief.
En juist daar sluit de wetenschap op aan: uit een review uit 2017 bleek dat menthol-mondspoeling de ervaren warmte verlaagt en soms leidt tot betere volhoudtijd in de hitte. Een recente meta-analyse uit 2025 nuanceert dat beeld echter: als alle studies samen worden genomen, zijn de effecten klein en niet eenduidig.
Dat verschil zit waarschijnlijk in de onderzoeksopzet. In laboratoria, waar de omstandigheden sterk gecontroleerd zijn en mentholoplossingen exact gedoseerd worden, lijken de resultaten positiever. In studies met commerciële producten, zoals energiedranken, repen of gels, blijft het effect uit. Daar spelen ook praktische zaken mee, zoals smaak en toepasbaarheid tijdens inspanning.
De perceptie van koeling: kansrijk maar nog onzeker
Het interessante is dat menthol de sportprestatie niet direct beïnvloedt via de kerntemperatuur, maar wel via de perceptie van koeling. Sporters voelen zich frisser, ervaren minder warmte en hebben het idee langer door te kunnen gaan.
Dat maakt menthol een kansrijk hulpmiddel, al is wetenschappelijke onderbouwing nog niet overtuigend. Zoals Guido Vroemen aangeeft: het geeft lucht en voelt prettig, maar het is nog geen standaardpraktijk in de topsport.
Het risico van jezelf ‘foppen’
Er is ook een keerzijde. Doordat het lichaam kouder aanvoelt dan het werkelijk is, kan een atleet ongemerkt zijn grenzen verleggen terwijl de kerntemperatuur gevaarlijk hoog oploopt. Juist bij warme marathons en triathlons kan dit risico op oververhitting en zelfs hitteberoerte vergroten. Dat maakt menthol niet per se gevaarlijk, maar wel iets om verstandig mee om te gaan.
Menthol als hulpmiddel voor sporters
Wie echt optimaal wil koelen tijdens een wedstrijd, heeft meer aan bewezen strategieën zoals sponzen, iceslurries en voldoende hydratatie. Menthol kan daar hooguit een extra dimensie aan geven: prettig voor de beleving, misschien zelfs mentaal verfrissend, maar nog geen bewezen prestatiebooster. Voor sporters die willen experimenteren, kan menthol interessant zijn, zolang het maar niet wordt gezien als vervanging van echte koeling.
Vragen die in deze aflevering worden beantwoord zijn:
1. Wat doet menthol in het lichaam tijdens inspanning?
Menthol activeert koude-receptoren (TRPM8) in mond en huid, waardoor je hersenen signalen krijgen dat het kouder is dan in werkelijkheid. Daardoor voelt ademhaling frisser en lijkt het lichaam minder warm, ook al verandert de kerntemperatuur nauwelijks. Het effect zit dus vooral in de perceptie van koeling.
2. Wat zeggen wetenschappelijke studies over menthol en sportprestatie?
Een review uit 2017 suggereerde dat mondspoelingen met menthol een positief effect kunnen hebben op volhoudtijd en prestatie in de hitte. Een meta-analyse uit 2025 laat echter zien dat dit effect klein en niet overtuigend is. Vooral in gecontroleerde labomstandigheden waren er kleine voordelen, maar bij commerciële producten zoals energiedranken of gels bleef het uit.
3. Hoe gebruiken sporters menthol in de praktijk?
Volgens Guido Vroemen ziet hij weinig topsporters die menthol structureel inzetten. Recreanten en sommige lopers proberen het wel, bijvoorbeeld via snoepjes of drankjes. Jurgen testte zelf een mentholsnoepje tijdens een triathlon en merkte vooral een frisser gevoel in ademhaling, maar geen objectieve prestatieverbetering.
4. Wat zijn de mogelijke risico’s van mentholgebruik tijdens sport?
Het belangrijkste risico is dat je lichaam zich kouder voelt dan het werkelijk is. Daardoor kan een sporter ongemerkt harder of langer doorgaan, terwijl de kerntemperatuur gevaarlijk oploopt. Vooral bij warme marathons of triathlons kan dit risico op oververhitting vergroten. Menthol is dus niet gevaarlijk op zich, maar kan sporters misleiden.
5. Wat zijn betere strategieën om koel te blijven?
Bewezen effectieve strategieën zijn onder andere sponsen, iceslurries en goed hydrateren. Menthol kan hooguit een prettige extra zijn, vooral voor de beleving, maar vervangt geen echte koelmaatregelen. Voor wie experimenteert kan het interessant zijn, maar het is zeker geen wondermiddel.
6. Wanneer is menthol dan wél zinvol?
Menthol kan nuttig zijn voor sporters die het prettig vinden om een frisse mond of koel gevoel te ervaren tijdens inspanning. Het mentale effect kan bijdragen aan comfort of motivatie. Maar wie echt prestaties wil verbeteren in de hitte, moet het zien als aanvulling, niet als vervanging van bewezen koelstrategieën.
Handige bronnen en links:
- Aflevering 152 met warmtewetenschapper Puck Alkemade: https://slimmer-presteren-podcast.nl/seizoen-8/152-slimmer-sporten-in-de-warmte-met-tips-van-bewegingswetenschapper-puck-alkemade/
- Aflevering 193 over de koele haarband van o.a. Sifan Hassan: https://slimmer-presteren-podcast.nl/seizoen-10/193-slimmer-presteren-met-een-koele-haarband-zinvol-of-onzin/
- Review uit 2017 over de effecten van menthol tijden het sporten: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27858306/
- Systematisch review en meta-analyse uit 2025 naar de effecten van menthol mondspoeling op de sportprestatie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38381237/
- Studie van Podlogar uit 2021 naar het effect van mentholverrijking van een energiedrank op de tijdritprestatie op de fiets: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1080/17461391.2021.1986140
- Studie uit 2024 naar effect van energydrank +/- menthol op tijdritprestatie op de fiets: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ejsc.12037
- Geen prestatiebevorderend effect van met menthol verrijkte ‘cooling’ energiegel op hardloopprestatie, subjectieve metingen van warmtegevoel en RPE, en cognitie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37571316/
